Thiền Sư Bổn Tịnh (?-761)
(Đời thứ 1 sau Lục Tổ)
Tư Không Sơn, Nhạc Tây
Lục Tổ Huệ Năng → Tư Không Bổn Tịnh
Vấn đáp với thiền Sư Chí Minh và thiền sư Chơn
Thiền sư Chí Minh hỏi: Nếu nói vô tâm là đạo, ngói gạch vô tâm cũng ưng là đạo? Thân tâm xưa nay là đạo, tứ sanh thập loại đều có thân tâm cũng ưng là đạo?
Sư đáp: Đại đức nếu hiểu bằng vào thấy nghe hiểu biết thì cùng đạo khác xa, tức là người cầu thấy nghe hiểu biết, không phải là người cầu đạo. Kinh nói: “Không mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý…”. Sáu căn còn không, thấy nghe hiểu biết nương đâu mà lập. Cùng tột gốc nguồn chẳng có thì chỗ nào còn tâm? Đâu không đồng với cỏ cây ngói gạch.
Chí Minh lặng thinh thối lui.
Sư có bài kệ:
Kiến văn giác tri vô chướng ngại
Thanh hương vị xúc thường tam muội
Như điểu không trung chỉ ma phi
Vô thủ vô xả vô tắng ái
Nhược hội ứng xử bổn vô tâm
Thủy đắc danh vi Quán Tự Tại.
Thấy nghe hiểu biết không chướng ngại
Tiếng mùi vị chạm thường tam-muội
Như chim trong không mặc tình bay
Không thủ không xả không thương ghét
Nếu biết ứng xử vốn vô tâm
Mới được tên là Quán Tự Tại.
*
Thiền sư Chơn hỏi: Đạo đã vô tâm, Phật có tâm chăng? Phật cùng với đạo là một, là khác?
Sư đáp: Chẳng một chẳng khác.
Chơn hỏi: Phật độ chúng sanh vì có tâm, đạo không độ chúng sanh vì vô tâm. Một độ một không độ đâu được không khác?
Sư đáp: Nếu nói Phật độ chúng sanh, đạo không độ, đây là đại đức vọng sanh thấy hai. Theo sơn tăng tức không phải vậy. Phật là tên suông, đạo cũng dối lập, cả hai đều không thật, toàn là giả danh. Trong một cái giả sao lại phân làm hai?
Chơn hỏi: Phật với đạo đều là giả danh, chính khi lập danh nhân cái gì mà lập? Nếu có lập được, đâu thể nói là không?
Sư đáp: Phật với đạo nhân tâm mà lập, xét cùng cái tâm dựng lập, tâm ấy cũng không, tâm đã là không liền ngộ cả hai đều chẳng thật, biết như mộng huyễn liền ngộ vốn không. Gắng lập hai tên Phật Đạo, đây là cái thấy biết của người Nhị thừa.
Sư bèn nói bài kệ Vô Tu Vô Tác:
Kiến đạo phương tu đạo
Bất kiến phục hà tu
Đạo tánh như hư không
Hư không hà sở tu?
Biến quán tu đạo giả
Bát hỏa mích phù âu
Đản khán lộng khối lỗi
Tuyến đoạn nhất thời hưu.
Thấy đạo mới tu đạo
Chẳng thấy lấy gì tu
Tánh đạo như hư không
Hư không tu chỗ nào?
Khắp xem người tu đạo
Vạch lửa tìm bọt nổi
Chỉ xem con rối múa
Đứt dây một lúc dừng.
(Còn tiếp)
*志明禪師問：「若言無心是道，瓦礫無心亦應是道？」又曰：「身心本來是道，四生十類皆有身心，亦應是道。」師曰：「大德若作見聞覺知解會，與道懸殊，即是求見聞覺知之者，非是求道之人。經云：『無眼、耳、鼻、舌、身、意。』六根尚無，見聞覺知憑何而立？窮本不有，何處存心？焉得不同草木瓦礫。」明杜口而退。師有偈曰：「見聞覺知無障礙，聲香味觸常三昧。如鳥空中只麼飛，無取無捨無憎愛。若會應處本無心，始得名為觀自在。」
*☸真禪師問：「道既無心，佛有心否？佛之與道，是一是二？」師曰：「不一不二。」曰：「佛度眾生，為有心故。道不度人，為無心故。一度一不度，何得無二？」師曰若言佛度眾生、道無度者，此是大德妄生二見。如山僧即不然。佛是虛名，道亦妄立。二俱不實，摠是假名。一假之中，如何分二？」曰：「佛之與道，從是假名。當立名時，是誰為立？若有立者，何得言無？」師曰：「佛之與道，因心而立。推窮立心，心亦是無。心既是無，即悟二俱不實。知如夢幻，即悟本空。彊立佛道二名，此是二乘人見解。」師乃說無修無作偈曰：「見道方修道，不見復何修？道性如虛空，虛空何所修？遍觀修道者，撥火覓浮漚。但看弄傀儡，線斷一時休。」
