Thiền Sư Nguyên Khuê (?-716)
Tung Nhạc, Hà Nam
Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn → Tung Nhạc Huệ An → Tung Nhạc Nguyên Khuê
Thần thưa: Thần thông của tôi thua Phật chút đỉnh.
Sư bảo: Thần thông của ông mười, năm có thể năm không thể. Phật mười thì bảy có thể ba không thể.
Vị thần sợ hãi rời khỏi chiếu quỳ thưa: Con có thể được nghe chăng?
Sư bảo: Ông có thể lên thượng đế, đi từ trời đông sang trời tây bảy bước chăng?
Thần đáp: Không thể.
Sư bảo: Ông có thể chế ngự thổ thần, dung hợp ngũ nhạc kết liền bốn biển chăng?
Đáp: Chẳng thể.
Sư bảo: Đó là năm câu không thể vậy.
Phật có thể không tất cả tướng, thành bậc của muôn pháp, nhưng không thể ngay đó diệt được định nghiệp. Phật có thể biết chúng sanh có tánh, và việc vô số ức kiếp, nhưng không thể hóa độ người không có duyên. Phật có thể độ vô lượng hữu tình, nhưng không thể độ hết thảy chúng sanh giới. Đó là ba điều không thể.
Định nghiệp cũng không cố định, không duyên cũng là tạm thời. Chúng sanh giới vốn không tăng giảm, rốt cuộc không một người có thể làm chủ pháp kia.
Có pháp không chủ, đó gọi là không pháp. Không pháp không chủ, đó gọi là vô tâm. Như ta biết Phật cũng không có thần thông vậy. Nhưng Ngài có thể dùng vô tâm thông đạt tất cả pháp này.
Vị thần thưa: Con thật cạn cợt ngu muội, chưa nghe nghĩa không. Những Giới được truyền, con sẽ thọ trì. Nay nguyện báo từ đức, sẽ làm theo khả năng của mình.
Sư bảo: Ta quán thân không một vật, quán pháp vô thường, sống một mình lại mong cầu điều gì?
Vị thần thưa: Nếu như Thầy bảo con vì việc thế gian, thi triển chút ít công lực thần linh của mình, khiến năm hạng người đã phát tâm, người mới phát tâm, người chưa phát tâm, người không tin tâm, người tin tâm thấy thần tích của con, biết có Phật có thần, có điều làm được có điều chẳng làm được, có siêu phàm hay không siêu phàm.
Sư bảo: Đâu cần như thế, đâu cần như thế.
Vị thần thưa; Phật cũng cho thần linh hộ pháp, Thầy lẽ nào làm trái Phật ư? Xin tùy ý dạy bảo.
Sư bất đắc dĩ nói: Núi Đông là bình phong che chùa cỏ nhiều nhưng không có cây. Bên núi Bắc có cây mà sau lưng nên không che chắn được. Ông có thể dời cây bên núi Bắc sang núi Đông được chăng?
Vị thần thưa: Con đã nghe lời chỉ bảo, tuy nhiên ban đêm có tiếng động lớn, xin Thầy chớ kinh hãi.
Vị thần liền làm lễ từ biệt đi. Sư đưa ra cửa, sau đó nhìn thấy vệ sĩ nghi trượng uốn lượn, như hình dạng của bậc vương giả khói sương mây mù, đan xen lẫn nhau, tràng phan ngọc bội cao vút che cả hư không.
Tối đó, quả thực có cơn gió rất mạnh gào thét, mây giăng điện chớp nhà cửa lung lay, tiếng chim trên tổ kêu huyên náo.
Sư nói với chúng rằng: Chớ sợ, chớ sợ! Thần cùng ta bàn định rồi.
*
Bình minh ấm áp, cây cối bên núi Bắc dời sang núi Đông, um tùm và ngay thẳng. Sư nói với đồ chúng rằng: Sau khi ta tịch, không để bên ngoài biết, nếu nói ra, người sẽ lấy làm lạ về ta.
Năm Bính thìn niên hiệu Khai Nguyên thứ tư (716) Sư căn dặn đệ tử rằng: Ta lúc đầu ở chùa bên núi đông, ta tịch rồi các ông an trí hài cốt của ta ở bên đó.
Sư nói xong ung dung từ biệt. □
tung nhạc nguyên khuê (tt)
神曰：我神通亞佛.
師曰：汝神通十句、五能五不能.佛則十句、七能三不能.
神悚然避席,跪啟曰：可得聞乎？
師曰：汝能戾上帝、東天行而西七曜乎？(曜=躍)曰：不能.
師曰：汝能奪地祇、融五嶽 而結四海乎？曰：不能.師曰：是謂五不能也.佛能空一切相,成萬法智,而不能即滅定業.佛能知群有性,窮億劫事,而不能化導無緣.佛能度無量有情,而不能盡眾生界.是為三不能也.定業亦不牢久,無緣亦是一期.眾生界本無增減,亙無一人能主其法.有法無主,是謂無法.無法無主,是謂無心.如我解,佛亦無神通也.但能以無心通達一切法爾.
神曰：我誠淺昧,未聞空義.師所授戒,我當奉行.今願報慈德,效我所能.
師曰：吾觀身無物,觀法無常,塊然更有何欲邪？
神曰：師必命我為世間事,展我小神功.使已發心、初發心、未發心、不信心、必信心五等人目我神蹤,知有佛有神,有能有不能,有自然有非自然者.
師曰：無為是,無為是.
神曰：佛亦使神護法,師寧隳叛佛邪？願隨意垂誨.
師不得已而言曰：東巖寺之障,莽然無樹,北岫有之而背非屏擁 .汝能移北樹於東嶺乎？
神曰：已聞命矣.然昏夜必有喧動,願師無駭.
即作禮辭去.師門送而且觀之.見儀衛逶迤,如王者之狀.嵐靄煙霞,紛綸間錯,幢幡環珮,凌空隱沒焉.其夕,果有暴風吼雷,奔雲掣電,棟宇搖蕩,宿鳥聲喧.師謂眾曰：無怖,無怖！神與我契矣.詰旦和霽,則北巖松栝盡移東嶺,森然行植.
師謂其徒曰：吾沒後無令外知,若為口實,人將妖我.以開元四年丙辰歲囑門人曰：吾始居寺東嶺,吾滅,汝必寘吾骸于彼.言訖若委蛻焉.
